Τι είναι ο αναρχο-φεμινισμός?

[ή πως μπορεί ο φεμινισμός να πραγματώνει όσα κηρύσσει ο αναρχισμός;]

[Δημοσιεύουμε δύο μικρά κείμενα: το ένα με τον τίτλο «Τι είναι αναρχο-φεμινισμός;» και το άλλο που είναι μια συνέντευξη/ αυτό-παρουσίαση συλλογικότητας που δόθηκε στο περιοδικό «solidarnost i sloboda», ένα περιοδικό του Μετώπου Αναρχικών του Zadar. Και τα δύο υπογράφονται από την κροατική αναρχοφεμινιστική ομάδα Anfema. Το «Terminal 119 – για την κοινωνική και ατομική αυτονομία» τα άντλησε και τα μετέφρασε από την ιστοσελίδα www.anfema.tk και τα δημοσιεύει εν τέλει στα μέσα Απρίλη του 2006.]

Δύσκολη ερώτηση: Για αυτό το καλύτερο είναι να ξεκινήσουμε απ’ την αρχή. Στην απαρχή της ιστορίας του αναρχο-φεμινισμού, ο αναρχισμός και ο φεμινισμός ήταν βασικά διαφορετικές εκφράσεις, μολονότι πάντα υπήρχε μία στενή σχέση μεταξύ τους. (Π.χ. μια από τις παλιότερες αναρχικές εφημερίδες του κόσμου η «Freedom», ιδρύθηκε μεταξύ άλλων από τη γυναίκα και φεμινίστρια Charlotte Wilson). Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα φεμινίστριες και αναρχικές ήταν πολύ δραστήριες και αναγνωρισμένες, για παράδειγμα η Mary Wollstonecraft, η Lucy Parsons, η Voltairine de Clayre και η  Emma Goldman, οι οποίες έκαναν τη σχέση μεταξύ αναρχισμού και φεμινισμού μια πολύ γνωστή ιδέα. Ίσως θα μπορούσαν ακόμη και να ονομαστούν οι πρωτοπόρες του αγώνα για την ελευθερία των γυναικών και δίπλα σ’ αυτό, για την κοινωνία γενικά. Στον 20ο αιώνα το κίνημα ανέπτυξε και τους τρόπους οργάνωσής του, ιδιαίτερα ανεξάρτητες ομάδες. Κομβικά τους στοιχεία ήταν η αποκέντρωση και ο αντι-δογματισμός και απέρριπταν κάθε ιδεολογία ή γραμμή. Περιφρονούσαν πλήρως την ιεραρχία ως δομή μέσα στην ομάδα αλλά και μέσα σε όλη την κοινωνία.

Αυτός ο τρόπος οργάνωσης και δράσης παρέμεινε μέχρι σήμερα. Γιατί ήταν οι αναρχικές ιδέες πάντα τόσο σημαντικές για το φεμινιστικό κίνημα; Ο αναρχισμός πολεμάει στις θεμελιώδεις αρχές του με κάθε είδους εξουσίες, ενάντια και στην εξουσία του άντρα πάνω στη γυναίκα και ενάντια στη πατριαρχία. Τα συστήματα εξουσίας θεωρούν την οικογένεια ως μια βάση για την ύπαρξή τους. Αυτό είναι που τα παιδιά και ιδιαίτερα τα θηλυκά παιδιά μαθαίνουν σ’ αυτού του είδους το σύστημα, από τον πατέρα στον αρχηγό, από το αφεντικό στο θεό, μαθαίνουν να ΥΠΑΚΟΥΝ. Ο φεμινισμός αγωνίζεται  ενάντια σ’ αυτά τα δόγματα της πατριαρχίας που πάντοτε υπήρχαν, ενάντια στη συστηματική  κυριαρχία του άντρα πάνω στη γυναίκα μέσα σε όλες τις δομές της κοινωνίας, ενάντια στην κουλτούρα του βιασμού και ενάντια σε όλα τα στερεότυπα της γυναικείας ζωής ως αγίας, μητέρας ή πόρνης, της γυναίκας σαν σεξουαλικό αντικείμενο ή σαν παθητικό άτομο.

Ο φεμινισμός αγωνίζεται για τα ίσα δικαιώματα των γυναικών και των αντρών, πλήρη συνειδητοποίηση των αρσενικών και θηλυκών δυνατοτήτων, και σκοπεύει να αλλάξει τον «ανδρικό κόσμο» προς ένα «κόσμο για όλους τους ανθρώπους», χωρίς να νοιάζεται για το φύλο, την ηλικία, τη φυλή, τη σεξουαλική επιλογή. Ο αναρχισμός δίνει αυτή την ευκαιρία στο φεμινισμό. Και αυτό είναι το σημείο όπου ο αναρχισμός και ο φεμινισμός συνδέουν τους εαυτούς τους σε αναρχο-φεμινισμό. Ο αναρχο-φεμινισμός αναγνωρίζει την πατριαρχία ως το βασικό όπλο της μοντέρνας καπιταλιστικής και ιεραρχικής κοινωνίας η οποία καθορίζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων μέσω της θέσμισης και με την οικογένεια σα μία από αυτές τις παραδόσεις. Αυτός είναι ο λόγος που θεωρώ ότι ο αναρχο-φεμινισμός είναι μια πιο πλήρης λύση απ’ ότι ο φεμινισμός μόνος του, επειδή δεν εστιάζει στην αλλαγή της κατάστασης μόνο για τις γυναίκες, αλλά στην αλλαγή για όλους τους ανθρώπους της κοινωνίας, για μια συνολική αλλαγή στη κοινωνία. Το πρόβλημα των γυναικών ως δεύτερων (τρίτων;) πολιτών στη κοινωνία δεν είναι ένα ξεχωριστό πρόβλημα αλλά είναι μέρος όλης της προβληματικής κοινωνίας της ανισότητας και του εξουσιασμού. Και η ανισότητα μεταξύ των ανθρώπων, όμοια με αυτή μεταξύ των γυναικών και των ανδρών θα υπάρχει όσο η σχέση ανώτερου και κατώτερου θα εξαπλώνεται. Το σύστημα το οποίο διατηρεί ακόμη αυτό το φετίχ της θηλυκής κατωτερότητας το κάνει αυτό επειδή περισσότερο απ’ όλα απεχθάνεται όταν θίγεται η εξουσία του, όταν προκαλείται. Αυτό χαρακτηρίζει όλες τις εξουσίες, αδιάφορο εάν είναι η εξουσία των αρχόντων πάνω  στους σκλάβους τους ή των αντρών πάνω στις γυναίκες. Κι από την άλλη, εν τέλει, οι άνθρωποι δραπετεύουν απ’ τα κλουβιά τους με μεγάλα βήματα ελευθερίας.

Ο αναρχο-φεμινισμός είναι μια πρόκληση σε αυτό το σύστημα και για τις γυναίκες και για τους άντρες, αλλά και μια προσωπική πρόκληση για τον καθένα. Σε τελική ανάλυση, η πρώτη αναγκαία αλλαγή γίνεται μέσα στον εαυτό και ύστερα γύρω από τον εαυτό. Το ανθρώπινο πάθος και ανάγκη για ελευθερία υπάρχει ακριβώς από την απαρχή του ανθρώπινου είδους και το ζήτημα δε βρίσκεται μόνο στη χειραφέτηση των γυναικών αλλά στη χειραφέτηση της κοινωνίας, όλων των ανθρώπων. Δε θέλουμε να κατορθώσουμε το ίδιο (που κατόρθωσαν) οι άντρες θέλουμε όλοι μαζί να καταφέρουμε πολλά περισσότερα.

Και όταν επιτύχουμε, ο αναρχο-φεμινισμός θα φτάσει στο σκοπό του. Θα είναι ελεύθερος να εξαλείψει τον εαυτό του.

                                                Συνέντευξη

 

(Συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στο «solidarnostisloboda«, ένα περιοδικό του Μετώπου Αναρχικών του Zadar. Η συνέντευξη πάρθηκε από τον Ćoska)

 

1. Μπορείτε να μας πείτε εν συντομία τι είναι η Anfema και ποια είναι η θεματολογία με την οποία ασχολείστε;

Η Anfema είναι μία αναρχο-φεμινιστική ομάδα συνάφειας (affinity group)[1][1]. Αποτέλεσε την πρώτη συσπείρωση γυναικών το 1999 και λειτουργεί από τότε -με κάποια διαλλείματα- και μαζί με άλλες ομάδες κοριτσιών. Προσπαθούμε να αφυπνίσουμε την τοπική κοινωνία σχετικά με τα προβλήματα των έμφυλων διακρίσεων και να προωθήσουμε τις αναρχικές αρχές  μεταξύ αντρών και γυναικών. Δεν επιθυμούμε απλώς να ασκήσουμε κριτική στην καταπιεστική (πατριαρχική) κοινωνία, αλλά να αντισταθούμε σε αυτήν, μέσω επιμορφωτικού έργου και άμεσων δράσεων.

2. Τι είναι αυτό το «αναρχο» μπροστά από το «φεμινιστική» που σας διαφοροποιεί από το παραδοσιακό, mainstream, φεμινιστικό κίνημα; Με ποιόν τρόπο ενοποιείτε τον αναρχισμό με τον φεμινισμό;

Η διαφορά έγκειται στην οργάνωση και στον τρόπο δράσης της ομάδας. Είμαστε μια μη-ιεραρχική ομάδα συνάφειας στην οποία οι αποφάσεις λαμβάνονται με συναίνεση και στην οποία δεν υφίσταται η ιδιότητα μέλους. Σε αντίθεση με άλλες φεμινιστικές ομάδες, είμαστε αυτοχρηματοδοτούμενες και η αυτό-υποστήριξη είναι πολύ σημαντική για εμάς, όπως επίσης και η ατομικότητα και η συνεισφορά των εμπλεκομένων ατόμων. Δεν σκεφτήκαμε ότι η πραγματική χειραφέτηση των γυναικών και της ελευθερίας σε καμία περίπτωση μπορούν να επιτευχθούν στα πλαίσια οποιουδήποτε κράτους, πόσο μάλλον (στα πλαίσια) του καπιταλιστικού συστήματος στο οποίο ζούμε σήμερα. Ο αναρχισμός ήταν πάντα και έμεινε η μόνη σωστή εναλλακτική λύση στο σύστημα και δρα προς εκτέλεση του στόχου: «δεν  μπορούμε να ελευθερωθούμε μέχρι να είμαστε όλοι ελεύθεροι». Δεν πιστεύουμε πως  η χειραφέτηση των γυναικών μπορεί να πραγματοποιηθεί με πατριαρχικό τρόπο – δηλαδή ότι η ισότητα γυναικών δεν επιτυγχάνεται με το να συμμετέχουν (οι γυναίκες) στην κρατική εξουσία, αλλά πολεμώντας ενάντια στην τυραννία του συστήματος και αρνούμενες οποιαδήποτε αλληλεπίδραση με καπιταλιστικούς σκοπούς που θα της «πλασάρουν» ένα τρόπο αγώνα που δεν θα απελευθερώσει την γυναίκα, αλλά θα την μετατρέψει σε γρανάζι μέσα σε ένα σύστημα που βαδίζει στο δρόμο της πατριαρχίας.

3. Τι έχει επιτύχει ο παραδοσιακός φεμινιστικός αγώνας;

Δεν μπορούμε να πούμε ότι το παραδοσιακό φεμινιστικό κίνημα δεν πέτυχε τίποτα. Ταρακούνησε τα θεμέλια, μερικά από τα οποία ήταν κακά και μερικά από τα οποία ήταν καλά, αλλά αυτό είναι λογικό, εννοώντας  ότι αυτή ήταν η αρχή. Αφύπνισε τις γυναίκες, καταδεικνύοντας ότι υπάρχουν  διακρίσεις εναντίον τους και εύλογα έφερε την θέληση για αλλαγή, αλλά ο δρόμος προς την επίλυση αυτού του προβλήματος με τον παραδοσιακό φεμινισμό είναι κάτι το συζητήσιμο. Η βασική ιδέα δεν έμεινε στο παραδοσιακό, αλλά εξελίχθηκε. Πλέον υπάρχουν τόσο πολλές ριζοσπαστικές ιδέες και δρόμοι και παρά το ότι δεν έχουν το πρόθεμα «αναρχο-» στο όνομά τους, περιέχουν μερικά πολύ σημαντικά στοιχεία αναρχικής οργάνωσης, τις αξίες και τα αποτελέσματά του (οικοφεμινισμός, ριζοσπαστικός φεμινισμός). Είναι ενδιαφέρον πως η σύνδεση με την αναρχική μορφή αγώνα συνέβη αυθόρμητα και ασυνείδητα.

 

Βλέποντας πως σε αυτή την κατεύθυνση οι γυναίκες στη σημερινή κοινωνία έχουν την δυνατότητα να εργάζονται, να έχουν πρόσβαση σε θέσεις εξουσίας στη δουλειά, ψήφο και άλλα πράγματα που αποτελούσαν πριν αντρικές υποθέσεις, θυμάμαι την γραμμή που είχε κάποτε τεθεί από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Οι Ερυθρές Ταξιαρχίες έλεγαν πως οι γυναίκες ήταν παλιότερα θύματα εκμετάλλευσης εννοώντας πως ήταν σκλαβωμένες από τον άντρα και την οικογένειά τους (κάτι το οποίο δεν έχει εκλείψει μέχρι σήμερα), και πως σήμερα χρησιμοποιούνται από το καπιταλιστικό σύστημα (επειδή ο παραδοσιακός φεμινισμός παλεύει  για να έχουν οι γυναίκες θέση ίση με αυτή των (επίσης εκμεταλλευόμενων) αντρών στο ανήθικο σύστημα) είναι, άρα στην πραγματικότητα υπερεκμεταλλευόμενες;

Αυτό που οδήγησε εκεί είναι το γεγονός πως οι γυναίκες δεν απαίτησαν ισότητα που να βασίζεται στο ξεσκέπασμα και τη διάλυση του πατριαρχικού συστήματος αξιών και την δημιουργία μιας νέας επαναστατικής κοινωνίας αμοιβαιότητας, βασισμένης  στην ελευθερία και την αναγνώριση των διαφορών όλων. Αντί αυτού, απαίτησαν την ισότιμη συμμετοχή σε ένα σύστημα που βασίζεται στην ανισότητα, στην ανελευθερία και τη σκλαβιά. Προώθησαν με το ζόρι τη χειραφέτηση της ισότητας του άντρα και της γυναίκας αποδεχόμενες το μοντέλο ενός τυραννικού συστήματος ως το μόνο σωστό και κατάλληλο να διεισδύσει στον πατριαρχικό τρόπο ζωής, αλλά πλέον όχι σαν καταπιεσμένες, αλλά εξίσου καταπιεστές. Διατηρώντας αυτό το δικαίωμα «στα χαρτιά» αλλά πολύ λίγο στην πραγματικότητα, διατήρησαν τον παραδοσιακό ρόλο τους στην οικογένεια και στο σπίτι, στη κοινωνία. Θα έπρεπε, ωστόσο, να ειπωθεί πως η ενθάρρυνση της γυναίκας να διευρύνει τους ορίζοντές των δραστηριοτήτων της εκτός σπιτιού πήγε χέρι-χέρι με την βιομηχανική ανάπτυξη και την οικονομική ανάγκη για δύο μισθούς στην οικογένεια, και έπειτα με την προσαρμογή των εργασιακών δικαιωμάτων. Ενώ ο άντρας κάνει μια μισθωτή δουλειά, η γυναίκα κάνει δύο – στο χώρο εργασίας της και στο σπίτι, για το οποίο δεν πληρώνεται και το οποίο δεν αναγνωρίζεται σαν εργασία, αλλά θεωρείται σαν κάτι ξεχωριστό και υποεκτιμημένο. Και σχετικά με τα παιδιά και την εκπαίδευσή τους, που αποτελεί παραδοσιακά γυναικείο ρόλο; Είναι πράγματι επί 24ώρου βάσεως σκλάβα με περιστασιακές επισκέψεις στο κομμωτήριο και απογευματινούς καφέδες στο σπίτι-νοικοκυριό ενώ ο άντρας, φυσικά, είναι έξω σε κάποια pub πίνοντας μπύρες! Υπερεκμεταλλευόμενη υπό αυτή την έννοια, μη έχοντας χρόνο να αντιληφθεί την φύση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται, και ακόμα περισσότερο να κάνει κάτι για αυτή. Μπορούμε να πούμε πως ο παραδοσιακός φεμινισμός απλώς έκανε το κλουβί μεγαλύτερο και με πιο σκληρά κάγκελα. Επιζητούσε το αδύνατο: ισότητα σε ένα σύστημα θεσμισμένης ανισότητας, του οποίου οι γυναίκες ποτέ δεν αποτέλεσαν μέρος, αλλά αντικείμενο, προϊόν, αγαθό, μέσον συναλλαγής μεταξύ των αντρών. Έγιναν αποδέκτες ψεμάτων, ψευδαισθήσεων σχετικά με την ισότητα σε ένα κόσμο πλασμένο για τους άντρες. Είναι επιπόλαιο και απλουστευμένο να γενικεύουμε για τον κόσμο αυτόν λέγοντας πως είναι μια αντανάκλαση της εξουσίας όλων των μελών αρσενικού φύλου, αλλά είναι πράγματι μια αντανάκλαση του μοντέλου του αυταρχικού πατέρα, πανίσχυρου, κατάλευκου, τόσο δυνατού και όμορφου – ή στην πραγματικότητα του πάμπλουτου καπιταλιστή. Και όλα όσοι δεν ικανοποιούν όλα τα συγκεκριμένα κριτήρια της αναμφισβήτητης υπεροχής του παρόντος μοντέλου, είναι απάτες, ελαττωματικά εμπορεύματα, τα οποία θα έχουν συνείδηση της ανικανότητάς τους επειδή δεν ταίριαξαν στην εικόνα που περιγράφει τον τοποτηρητή του συστήματος. Ωστόσο, ακόμη κι έτσι, απλόχερα τους προσφέρεται η ανωτερότητα πάνω σε άλλα κατώτερα πλάσματα – γυναίκες, ζώα και φυτά. Στην τροφική αλυσίδα της καταπίεσης που δημιουργείται, κάθε θύμα είναι ταυτόχρονα καταπιεστής των λιγότερο προνομιούχων από αυτόν/ αυτήν.

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η θέση της γυναίκας στην κοινωνία σήμερα;

Από πού να ξεκινήσω; Εν συντομία: Εξαιτίας των ΜΜΕ – μετατρέπεται σε σεξουαλικό αντικείμενο, σε κούκλα, σε μέσο αναψυχής και εμπορίου, σε απερίσκεπτο καταναλωτή της κοσμητικής βιομηχανίας… Από την πλευρά του κράτους – είναι αυτή που ακόμα και αν είχε τις ίδιες ευκαιρίες, δεν έχει το δικαίωμα να τις εφαρμόσει, έπειτα δεν πληρώνεται ικανοποιητικά παρά το ότι είναι καλή εργαζόμενη που έχει χρόνο για τα πάντα εκτός από το να σκεφτεί με το δικό της μυαλό. Σε κάθε περίπτωση, μια όμορφη σύζυγος, μερικές φορές γραμματέας, μερικές φορές έχοντας μια καλύτερη θέση λόγω «πολιτικής ορθότητας». Από την πλευρά της κοινωνίας, του περιβάλλοντος και της οικογένειας, είναι πρώτα από όλα μια καλή μητέρα με πολλά παιδιά (όσο το δυνατόν περισσότερα), πειθήνια σύζυγος και δωρεάν καθαρίστρια, στόχος των καθημερινών διακρίσεων. Τη μεταχειρίζονται σαν αντικείμενο και, ενόσω της φέρονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, της υπόσχονται πως θα γίνει υποκείμενο ή πως μέσω της σκλαβιάς και της αποδοχής της πατριαρχικής νόρμας θα αποκτήσει το δικαίωμα στην ισότητα (δηλαδή σε ίσο δικαίωμα στην πίεση και την τυραννία).

4. Ποια πιστεύετε πως είναι τα κίνητρα για τον φεμινιστικό αγώνα σήμερα, και πως τον βλέπετε και τον εναρμονίζετε στον ελευθεριακό αγώνα;

Τα κίνητρα του φεμινιστικού κινήματος δεν είναι διαφορετικά από αυτά που υπήρχαν και στο παρελθόν. Επιζητούμε την ισότητα των φύλων, αλλά όχι με τρόπο κατά τον οποίο οι διαφορές γίνονται αντιληπτές ως ανισότητα. Όσο υπάρχουν γυναίκες που δεν αντιλαμβάνονται την καταπίεση που ασκείται σε αυτές, όσο δεν υπάρχουν τα ίδια δικαιώματα και ευκαιρίες για τους άντρες και τις γυναίκες σε κάθε τομέα της ζωής, όσο υπάρχει καθημερινή αντρική επιθετικότητα (από την απόρριψη μέχρι τη βία στο σπίτι και τον βιασμό), όσο η εκπαίδευση των παιδιών βασίζεται σε στερεότυπα, όσο το διαφορετικό δεν γίνεται αποδεκτό… ο αγώνας αυτός πρέπει να συνεχίζεται. Και η λίστα είναι μεγάλη. […]

Αν με ρωτούσατε εμένα, θα έλεγα ότι η απελευθέρωση πρέπει ταυτόχρονα να διαλύσει τον ολοκληρωτισμό στο πολιτικό επίπεδο και τον καπιταλισμό στο οικονομικό επίπεδο, και έπειτα να αναδυθεί ένας κοινός πυρήνας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Όλα τα άλλα τα βλέπω ως ελλιπείς μορφές αγώνα.

 

Η παρατήρησή σου είναι σωστή, αλλά διαφωνούμε εν μέρει. Η προσέγγισή σου κάπως ανθρωποκεντρική. Πιστεύουμε πως ταυτόχρονα με την κατάργηση της ιεραρχίας – του απολυταρχικού / καπιταλιστικού συστήματος πάνω από τους ανθρώπους, του άντρα πάνω από τη γυναίκα, θα έπρεπε να καταργήσουμε και την κυριαρχία του ανθρώπου επί της φύσης. Θέλουμε να τονίσουμε πως δεν μαχόμαστε μόνο για την ελευθερία του ανθρώπου, αλλά για την απελευθέρωση όλων όσων καταπιέζονται. Με την απελευθέρωση του ανθρώπου και τον ανθρωποκεντρικό (ο άνθρωπος πάνω από τα πάντα) τρόπο αγώνα σαν προτεραιότητες, αρχικά δημιουργούμε διακρίσεις και διαιρέσεις, και γόνιμο έδαφος για τις νέες αποικιοκρατίες, καθώς και την πιθανότητα δημιουργίας ενός άλλου συστήματος ανελευθερίας. Αυτό που είναι πολύ κακό και συμβαίνει πολύ συχνά είναι η ταξινόμηση της απελευθέρωσης με την ακόλουθη σειρά: 1) άντρας, 2) γυναίκα, 3) ζώα, 4) φύση, π.χ. η Γη. Δεν υπάρχουν προτεραιότητες στον αγώνα, προτεραιότητα στην απελευθέρωση, όλα είναι το ίδιο σημαντικά και επιτακτικά. Είναι όλα στοιχεία του ίδιου αγώνα – πλήρης απελευθέρωση όλων. Είναι ελλιπές, εγωιστικό και επιπόλαιο, εφόσον επιθυμούμε την πραγματική αλλαγή, να αφοσιωθούμε σε ένα μόνο από τα στοιχεία αυτά, αγνοώντας, παραμελώντας και υποτιμώντας την συνύπαρξη με τα υπόλοιπα.

5. Ποια είναι η γνώμη σας για την μητριαρχία και πόσο μεγάλο πρόβλημα πιστεύετε πως είναι στο παραδοσιακό φεμινιστικό κίνημα;

Καταρχάς, πρέπει να διευκρινίσουμε πως η ιδέα της μητριαρχίας έχει δύο ερμηνείες: 1) κάποιοι πιστεύουν πως η μητριαρχία αποτελεί την μορφή κοινωνικής οργάνωσης κατά την οποία οι γυναίκες είναι ανώτερες από τους άντρες λόγω της γυναικείας δυνατότητας της γέννας και 2) η μορφή κοινωνικής οργάνωσης που βασίζεται σε αρχές πολύ διαφορετικές από τις αντρικές αρχές της κυριαρχίας. Αν την θεωρήσουμε, λοιπόν, ως πρόβλημα με την  πρώτη ερμηνεία, το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στο πεδίο των διακρίσεων καθώς το μεταφέρει στο κέντρο της εξουσίας. Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στη φιλοδοξία για εξουσία και όχι για ισότητα, και στην πραγματικότητα αποτελεί ένα τυραννικό καθεστώς και προωθεί τις ιδέες της πατριαρχίας στο άλλο φύλο. Αν το δούμε με μια διαφορετική ερμηνεία, δεν αποτελεί πρόβλημα, αλλά θετικό τρόπο δράσης μέσα από αξίες που φέρνουν μαζί τους τη  συνεργασία και τον αλληλοσεβασμό. Υπό αυτήν την έννοια αποτελεί μια μη-βίαιη κουλτούρα και έναν τρόπο ζωής στον οποίο οι γυναίκες γίνονται σεβαστές ως «δωρητές ζωής» και ένα είδος «ενσωμάτωσης» της φύσης και της αρμονίας της.

6. Έχετε παρατηρήσει στοιχεία σεξισμού και πατριαρχίας στον αναρχικό χώρο, από τα οποία θα έπρεπε να είναι εξορισμού απαλλαγμένος, και αν ναι πως σας φαίνεται;

Δεν γνωρίζουμε πόσο διαφορετική είναι η κατάσταση έξω από την Κροατία, αλλά εδώ παρατηρήσαμε πως σε σημαντικές δραστηριότητες όπως οι εκδόσεις, η συγγραφή κειμένων, περιοδικών καθώς και σε πιο κοινές δραστηριότητες, όπως τα συγκροτήματα και οι συναυλίες (αναφέρουμε τα συγκροτήματα επειδή πιστεύουμε πως είναι σημαντικά για την προώθηση ιδεών), ο αντρικός πληθυσμός του χώρου καταπιάνεται περισσότερο με αυτά. Τελευταία στο Ζάγκρεμπ έχει σημειωθεί κάποια αλλαγή στη διοργάνωση αναρχικών εκδηλώσεων προς όφελος των κοριτσιών και συγκεκριμένα στη διοργάνωση του No-Border Camp και του Food not Bombs. Ο σεξισμός και η πατριαρχία έχουν βαθιές ρίζες, και μεταξύ των αναρχικών παραμένει ένα μη αναγνωρισμένο πρόβλημα. Αυτό αποδεικνύεται από την άποψη πως ο φεμινισμός είναι μόνο αγώνας των γυναικών, ο οποίος τυγχάνει συμπάθειας, αλλά ο άλλος δεν κινητοποιείται να λαμβάνει ενεργά μέρος (υπάρχουν και οι εξαιρέσεις) και δεν θεωρείται επιτακτικό και αδιάσπαστο στοιχείο της πλήρους απελευθέρωσης του ανθρώπου, ή, καλύτερα, της συνολικής απελευθέρωσης. Ο φεμινισμός θεωρείται κάτι το δευτερεύον. Ίσως η καλύτερη απόδειξη για αυτό να είναι το γεγονός πως αυτή η συνέντευξη να είναι η πρώτη μας εδώ και αρκετά χρόνια, ενδεικτικό του πόσος λίγος χώρος αφιερώνεται σε παρόμοια ερωτήματα από το αναρχικό συγγραφικό έργο. Πιστεύουμε πως (μέσω περιοδικών, συνεντεύξεων και μέσα από τους στίχους αναρχικών μουσικών συγκροτημάτων) δεν δίνεται αρκετή προσοχή σε πραγματικά προβλήματα, στην επίλυσή τους και στην εκπαίδευση των δύο φύλων. Η πιο συνήθης άποψη είναι πως η ενασχόληση με τέτοια ερωτήματα αποτελεί «γυναικεία υπόθεση» και σπάνια κάποιου είδους πρωτοβουλία προέρχεται από άντρες. Όσο, λοιπόν υπάρχει κάποια ενασχόληση με τα προβλήματα αυτά, άλλο τόσο υπάρχει μια δόση ελαφρότητας και μη αποδοχής ανάμεσα στον αντρικό πληθυσμό. Η απελευθέρωση των γυναικών δε νοείται ταυτόχρονα και ως απελευθέρωση των αντρών, δηλαδή ως από κοινού αγώνας για ελευθερία, ελευθερία από τους επιβεβλημένους ρόλους και τα ψέματα. Δεν αναγνωρίζεται ως ευκαιρία για πραγματική εξοικείωση και πραγματική διερεύνηση των δυνατοτήτων υπεράσπισης των εαυτών μας, απαλλαγμένοι από τα όσα το φύλο κουβαλάει μαζί του. Η γυναικεία καταπίεση είναι κομμάτι της αντρικής εμπειρίας και ταυτόχρονα μέρος της αντρικής ανελευθερίας. Αυτά είναι δύο διαφορετικές εμπειρίες, αλλά η διαφορά αυτή οδηγεί στα ίδια συμπεράσματα και δεν θα έπρεπε να αποτελεί εμπόδιο στην κατανόηση, επειδή οι εμπειρίες πρέπει να ανταλλάσσονται. Λόγω της κατανόησης και της ανταλλαγής εμπειριών που μεσολαβεί, χτίζονται τα θεμέλια της κοινής μας εμπειρίας, από μια ποικιλία ατομικών εμπειριών που δεν γνωρίζουν τον διαχωρισμό μεταξύ «άντρα» και «γυναίκας». Δεν υπάρχουν «αντρικές» και «γυναικείες» διαφορές και εμπειρίες, πρόκειται απλά για δύο ανύπαρκτες κατηγορίες που έχουν πολιτισμικά διαμορφωθεί. Μας «μειώνουν» στο επίπεδο του φύλου, στο σκοπό και το ρόλο του, και δεν μας αφήνουν να βιώσουμε τους εαυτούς μας σαν υποκείμενα σε συνεχή δημιουργία.

Έχω την αίσθηση πως έχω διαβάσει σε αναρχοφεμινιστικά κείμενα σχετικά με τις επιταγές για πλήρη φεμινιστικοποίηση της κοινωνίας, (συνεπώς και του αναρχικού κινήματος). Τι ακριβώς σημαίνει φεμινιστικοποίηση;

Πιστεύω πως πρόκειται για τις αρχές της συνεργασίας, της κατανόησης, της ευαισθησίας και της επικοινωνίας, τα οποία διαφέρουν από της αρχές της εξουσίας, της κυριαρχίας και του ανταγωνισμού, καθώς και από άλλα χαρακτηριστικά της πατριαρχίας. Ωστόσο, προϋπόθεση για αυτά αποτελεί το αίτημα για μεγαλύτερη ευαισθησία για τα «γυναικεία ζητήματα», τα οποία ως επί το πλείστον τυγχάνουν παραμέλησης και άγνοιας.

7. Έχετε κάνει πολλά εργαστήρια στα οποία μάθατε στις γυναίκες κάποιες «αντρικές» δουλειές (επισκευή ποδηλάτων, Dj–ing, τύπωμα σε μπλούζες, κατασκευή patches[2][2] κ.α.). Ποια ήταν η ανταπόκριση από τις συμμετέχουσες;

Ναι, τα εργαστήρια οργανώνονταν για τα σαββατοκύριακα, εννέα σαββατοκύριακα για κάθε θέμα, και λειτουργούσαν κυρίως με εθελοντές. Η ανταπόκριση και η ενασχόληση με τα εργαστήρια ήταν πολύ θετική. Σε μερικά εργαστήρια η ανταπόκριση ήταν μεγαλύτερη, ο μέσος αριθμός των συμμετεχόντων ήταν από 15 μέχρι 20, σε μερικά μικρότερος. Σε πολλά από αυτά συμμετείχαν επίσης και αγόρια.

Σε γενικές γραμμές πώς βλέπετε τον διαχωρισμό «άντρας» εναντίον «γυναίκας»; Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών;

Οι διαχωρισμοί αυτοί βασίζονται σε εμπεδωμένους ρόλους που προέρχονται από την εκπαίδευση και την πίεση της κοινωνίας, εν συντομία, είναι αποτέλεσμα δογματισμού. Πιστεύουμε πως οι διαφορές πηγάζουν από την κοινωνία (εκπαίδευση, διαφορετικός τρόπος ενθάρρυνσης, κοινωνικές νόρμες και άλλα συστημικά εργαλεία) και εξαιτίας όλων αυτών των παραγόντων ο άντρας γενικά έχει ως στόχο την κυριαρχία και την εξουσία περισσότερο, τείνει να είναι  επιθετικός και καταφεύγει στη βία περισσότερο από ότι οι γυναίκες. Από την άλλη, οι γυναίκες ενθαρρύνονται να είναι πειθήνιες, περιποιημένες και εργατικές, έτσι ο προσδιορισμός αυτών των στερεοτύπων, που παίζουν τον σημαντικότερο ρόλο στην κοινωνική ενσωμάτωση, προξενεί την παραμέληση και την μη αποδοχή. Αρχικά οριζόμαστε από τους εαυτούς μας. «Αρσενικό» και «θηλυκό» είναι απλουστευμένες κατηγοριοποιήσεις των ανθρώπινων σχέσεων, με στόχο έναν καλύτερο έλεγχο πάνω στις ζωές των ανθρώπων, μετατρέποντας την κοινωνία σε ένα σύνολο από νόρμες συμπεριφοράς των οποίων οι ανάγκες και οι σχέσεις θα θεσμιστούν, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο έναν εθισμό για το σύστημα και τις προκατασκευασμένες κατηγοριοποιήσεις. Αυτές οι διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών είναι βασικό κομμάτι της ανθρώπινης κοινωνικοποίησης. Οι βιολογικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών δεν αποτελούν ντετερμινιστικό παράγοντα της διαφοράς μεταξύ των φύλων, όπως και οι ανθρωπολογικές μελέτες για τις σχέσεις άντρα – γυναίκας σε ολόκληρο τον κόσμο (οι οποίες διαφέρουν σημαντικά από πολιτισμό σε πολιτισμό) αποδεικνύουν ότι δε θα μπορούσε να προκύψει ένας παγκόσμιος κανόνας για τις διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών, δηλαδή, κάποιοι χαρακτήρες των φύλων. Όλοι αυτοί οι ρόλοι βασίζονται στην κουλτούρα, στο κλίμα και στις συγκεκριμένες/ ειδικές συνθήκες που αποτελούν μέρος της καθημερινότητας. Για τον λόγο αυτόν δημιουργήσαμε αυτά τα εργαστήρια, ώστε να διαλύσουμε την προκατάληψη πως οι γυναίκες δεν ξέρουν ή δεν μπορούν να ασχοληθούν με τεχνικές υποθέσεις, τουλάχιστον όχι εξίσου καλά με τους άντρες, ώστε να μπορέσουμε να κινητοποιήσουμε και να ενθαρρύνουμε τις γυναίκες να πολεμήσουν αυτή την προκατάληψη.

8. Έχετε κάνει κάποιες παρουσιάσεις σε άλλες πόλεις ή μέρη; Αν ναι, ποια ήταν η ανταπόκριση;

Έγινε μία παρουσίαση στο Bjelovar για την ημέρα της γυναίκας το 2000. Η ανταπόκριση ήταν καλή αλλά δεν υπήρχε χρόνος για να συζητήσουμε όλα τα ζητήματα που τέθηκαν. Υπήρξε μια ακόμα προσπάθεια για την παρουσίαση του «Γυναίκες και ΜΜΕ» στο Sinebik, αλλά, δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε.

Γνωρίζετε άλλες πρωτοβουλίες για σχηματισμό τέτοιου είδους ομάδων σε άλλα μέρη της Κροατίας;

Από όσα γνωρίζουμε όχι. Υπήρχε μια ομάδα στο Slavonski Brod, που είχε κάποιες πρωτοβουλίες, όπως μοίρασμα φυλλαδίων, αλλά από όσο γνωρίζουμε, δεν υπάρχει  κάτι με την έννοια της οργάνωσης μέχρι στιγμής.

9. Υπάρχουν κάποιες οργανώσεις που σας έχουν επηρεάσει (Mujereslibres, Crvenezore) και από τις οποίες έχετε εμπνευστεί;

Υπάρχει μια ομάδα που πραγματικά μας επηρέασε με τη δουλειά της. Είναι μια αναρχοφεμινιστική ομάδα από την Πράγα που ονομάζεται “8. brezna”, αλλά κυρίως υπάρχουν άτομα που μας επηρέασαν με τη δουλειά τους ή κάποιοι/ες απ’ αυτoύς/ες με την άποψή τους, το χαρακτήρα και τις εμπειρίες τους. Επίσης, αντλούμε εμπειρία από το γεγονός πως υπάρχουν πολλά άλλα άτομα και ομάδες σαν και αυτήν σε όλο τον κόσμο και δρουν καθημερινά

10. Ποια είναι τα σχέδια της Anfema για το μέλλον;

Σχεδιάζουμε να δημιουργήσουμε μια αγγλική εκδοχή της ιστοσελίδας μας (www.anfema.tk) με όλο μας το υλικό, τις επαφές και τις πληροφορίες μέχρι τώρα. Έπειτα από τις παρουσιάσεις και συζητήσεις για τα ζητήματα των γυναικών, των ΜΜΕ και του trafficking, σχεδιάζουμε να μεταφράσουμε κάποιο νέο υλικό για την πορνογραφία, και να κάνουμε μια παρουσίαση του το φθινόπωρο. Ευχαριστούμε για το χώρο (που μας παραχωρήσατε) για αυτή την συνέντευξη.

Σημειώσεις των Μεταφραστριών

 

[1] Affinity Group ή Grupos de afinidad. Αυτές οι ομάδες κατάγονται ιστορικά από την ισπανική FAI (Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία). Έπειτα, η πρακτική τους διαδόθηκε σε πολλές άλλες χώρες. Αποτελούν έναν τύπο οργάνωσης που από τη μια διατηρεί το πολιτικό του πρόταγμα και από την άλλη ιδρύει ένα βαθμό «οικογενειακής» συγγένειας. Οι ομάδες ήταν μικρές, αυτόνομες, κοινοβιακές και αμεσοδημοκρατικές. «Συνδυάζει την επαναστατική θεωρία με τον επαναστατικό τρόπο ζωής στην καθημερινή της συμπεριφορά. Δημιουργεί έναν ελεύθερο χώρο στον οποίο οι επαναστάτες μπορούν να φτιάξουν ξανά τους εαυτούς τους ως ατομικά και κοινωνικά όντα» («Άκου Μαρξιστή!» Murray Bookchin, στα ελληνικά από τη Διεθνή Βιβλιοθήκη, σε μετάφραση του Ομίλου Βανδάλων Θεσσαλονίκης).

[2] Σηματάκια με σύμβολα που ράβονται πάνω σε ρούχα.