[Το κείμενο αυτό βρέθηκε στο http://crisis.vianet.on.ca/march.htm και μεταφράστηκε στα ελληνικά από το «Terminal 119 – για την κοινωνική και ατομική αυτονομία» (www.terminal119.gr ) στα τέλη Φλεβάρη του 2006]
«Να πάρουμε πίσω τη Νύχτα» – Περί τίνος πρόκειται;
Η πρώτη διαδήλωση της καμπάνιας «Να πάρουμε πίσω τη Νύχτα» έλαβε χώρα το 1973 στη Γερμανία ως απάντηση σε μια σειρά σεξουαλικών επιθέσεων, βιασμών και δολοφονιών. Πέντε χρόνια αργότερα η πρώτη αντίστοιχη πορεία έλαβε χώρα και στις ΗΠΑ, στο Σαν Φρανσίσκο. Συμμετείχαν περισσότερες από 5,000 γυναίκες από 30 πολιτείες.
Οι συμμετέχουσες διαδήλωσαν για το θέμα της βίας εναντίον των γυναικών. Αν και η καμπάνια δίνει έμφαση στο ότι η βία εναντίον των γυναικών συμβαίνει όλες τις ώρες της ημέρας, είμαστε ιδιαίτερα ανήσυχες για τη βία που συμβαίνει τις νύχτες.
Συχνά λέγεται στις γυναίκες να είναι εξαιρετικά προσεκτικές και να παίρνουν προφυλάξεις όταν βγαίνουν τα βράδια. Σε κάποιες μεριές του κόσμου, ακόμη και σήμερα, δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να βγουν έξω τη νύχτα. Οπότε, όταν οι γυναίκες παλεύουμε για ελευθερία, πρέπει να ξεκινάμε στην αρχή με το να αγωνιζόμαστε για την ελευθερία κίνησης, την οποία δεν είχαμε και εξακολουθούμε να μην έχουμε σήμερα. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η ελευθερία κίνησης είναι μια προϋπόθεση για οτιδήποτε άλλο. Είναι πολύ σημαντικότερη ακόμη και από την ελευθερία του λόγου καθώς η τελευταία δεν μπορεί στην πραγματικότητα να υπάρξει χωρίς την ελευθερία κίνησης.
Οι πορείες «Να πάρουμε πίσω τη Νύχτα» γίνονται διεθνώς σε όλα τα μέρη του κόσμου. Το μήνυμα είναι το ίδιο παντού. Οι γυναίκες δεν είναι ασφαλείς από την ανδρική βία. Τα περιστατικά βιασμών και σεξουαλικών επιθέσεων δε μειώνονται. Η πορεία «Να πάρουμε πίσω τη Νύχτα» είναι ένας τρόπος για εμάς τις γυναίκες να βρεθούμε και να υψώσουμε συλλογικά μια φωνή απαίτησης των δικαιωμάτων μας για ελευθερία κίνησης κατά τη διάρκεια της νύχτας χωρίς φόβο και χωρίς άνδρες συνοδούς. Οι άντρες μπορούν να υποστηρίξουν τη διαδήλωση με το να πορεύονται παραπλεύρως μοιράζοντας φυλλάδια και ενθαρρύνοντας όσες πορεύονται.
Γιατί οι γυναίκες συνεχίζουν αυτές τις πορείες όλα αυτά τα χρόνια
Ο φόβος του εγκλήματος
Οι γυναίκες είναι αυτές που μάλλον θα έπρεπε να ανησυχούν για την προσωπική τους ασφάλεια. Για παράδειγμα, το 42% των γυναικών, από 15 ετών και άνω, ανέφεραν ότι ένιωθαν ανασφαλείς όταν περπατούσαν μόνες τους το βράδυ στη γειτονιά τους. Για τους άνδρες το ποσοστό αυτών που φοβούνταν ήταν μόλις το 10%.
Πολλές γυναίκες επίσης ανησυχούν όταν είναι μόνες τους στο σπίτι το βράδυ. Το 37% των γυναικών, από 15 ετών και άνω, ανέφεραν ότι ανησυχούν κάπως ή και πολύ όταν είναι μόνες στο σπίτι τα απογεύματα ή τα βράδια. Για τους άνδρες το ποσοστό ήταν στο 12%.
Οι νέες γυναίκες είναι αυτές που κυρίως ανησυχούν όταν είναι μόνες στο σπίτι τα απογεύματα ή τα βράδια. Το 42% των γυναικών στις ηλικίες 15-24, συγκρινόμενο με το 39% αυτών που βρίσκονται στις ηλικίες 25-44, το 37% αυτών που βρίσκονται στις ηλικίες 45-64 και το 27% των γηραιότερων γυναικών ανέφεραν ότι ανησυχούν όταν είναι μόνες στο σπίτι τα απογεύματα ή τα βράδια.
Μέτρα Πρόληψης του Εγκλήματος
Πολλές γυναίκες άρχισαν να παίρνουν ειδικά μέτρα για να αυτό-προστατευτούν από το έγκλημα:
- το 36% των γυναικών, από 15 ετών και άνω, ανέφεραν ότι είτε τροποποίησαν τις δραστηριότητές τους ή τις συνήθειές τους ή άρχισαν να αποφεύγουν συγκεκριμένα μέρη ώστε να αυτό-προστατευτούν από το έγκλημα.
- το 22% εγκατέστησε συσκευές ασφαλείας όπως νέες κλειδαριές ή αντικλεπτικό συναγερμό.
- το 5% άλλαξε τον αριθμό τηλεφώνων του.
- το 4% απέκτησε σκύλο.
- το 4% παρακολούθησε μαθήματα αυτο-άμυνας.
Επίσης, πολύ περισσότερο οι γυναίκες παρά οι άνδρες ήταν αυτοί που έτειναν να υιοθετήσουν αυτές τις πρακτικές. Επιπρόσθετα, πολλές γυναίκες παίρνουν μέτρα για να αυτό-προστατευτούν από το έγκλημα σε καθημερινή βάση. Για παράδειγμα:
- το 68% των γυναικών ανέφεραν ότι συνηθίζουν να κλειδώνουν τις πόρτες όταν είναι μόνες στο σπίτι.
- το 58% σχεδιάζει τη διαδρομή που θα κάνει στους δρόμους για λόγους ασφαλείας.
- το 58% ελέγχει την πίσω θέση του παρκαρισμένου αυτοκινήτου του πριν μπει μέσα στο όχημα.
- το 24% μένει τα βράδια στο σπίτι.
- το 17% κουβαλάει κάποιο είδος όπλου.
Τα σημαντικότερα σημεία του Σχεδίου για την Ασφάλεια των Γυναικών
Οι παραπάνω πληροφορίες βασίζονται σε 420 εις βάθος συνεντεύξεις με γυναίκες που βρίσκονται στις ηλικίες 18 έως και 64 ετών.
Σεξουαλική κακοποίηση των γυναικών σε ηλικίες άνω των 16 ετών:
- το 51% των γυναικών αποτέλεσαν θύματα απόπειρας βιασμού.
- το 40% ανέφερε τουλάχιστον μία εμπειρία βιασμού.
- Δύο στις τρεις γυναίκες έχουν βιώσει αυτό που επίσημα αναγνωρίζεται ως σεξουαλική επίθεση.
- στο 81% των υποθέσεων σεξουαλικής επίθεσης, που έφταναν στο επίπεδο του βιασμού ή της απόπειρας βιασμού, αναφέρθηκε από τις γυναίκες ότι οι άντρες αυτουργοί που ήταν γνωστοί τους.
Σεξουαλική Κακοποίηση Κοριτσιών (κάτω των 16 ετών):
- Περισσότερο από το μισό των γυναικών (54%) που είχαν βιώσει κάποια μορφή ανεπιθύμητης ή ενοχλητικής σεξουαλικής εμπειρίας ήταν πριν φτάσουν στην ηλικία των 16 ετών.
- το 24% των υποθέσεων σεξουαλικής κακοποίησης αφορούσε στο επίπεδο της καταναγκαστικής ή απόπειρας καταναγκαστικής σεξουαλικής επαφής.
- το 17% των γυναικών ανέφερε τουλάχιστον μια εμπειρία αιμομιξίας πριν την ηλικία των 16 ετών.
- το 34% κακοποιήθηκε από μη-συγγενικό πρόσωπο σε ηλικία κάτω των 16 ετών.
- το 43% ανέφερε τουλάχιστον μία εμπειρία αιμομιξίας και/ή εξω-οικογενειακής σεξουαλικής κακοποίησης κάτω των 16 ετών.
- το 96% των δραστών στη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών ήταν άντρες.
Αυτάταστατιστικάαντλήθηκαναπότιςεξήςπηγές:
-Executive Summary/The Canadian Panel on Violence Against Women 1993
-Women in Canada a Statistical Report Third Edition 1993
Σχόλια: Το «Terminal 119 – για την κοινωνική και ατομική αυτονομία» αυτή τη φορά επέλεξε να μεταφράσει ένα δισέλιδο κείμενο με αποτελέσματα κάποιων ερευνών που έγιναν για το θέμα της βίας εις βάρος των γυναικών και, πιο συγκεκριμένα, για την καμπάνια «Να πάρουμε τις Νύχτες πίσω» που έχει μια μακρά παράδοση μέσα στο γυναικείο κίνημα εδώ και 30 περίπου χρόνια.
Το ζήτημα της βίας εναντίον των γυναικών στο μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας στην Ελλάδα θεωρείται ως και σήμερα ένα μη-πολιτικό θέμα. Είναι ενδεικτικό αυτό που γράφαμε και στην μπροσούρα μας: όταν κάποιος σύντροφος δέχεται επίθεση σε ένα καφενείο από έναν φασίστα, όλοι άμεσα θα πολιτικοποιήσουν το ζήτημα – όταν κάποια συντρόφισσα δεχτεί επίθεση το βράδυ, την ώρα που γυρίζει στο σπίτι της, το όλο «πράγμα» αντιμετωπίζεται σαν προσωπική της κακοτυχία. Η λύση στο πρόβλημα μπορεί να δοθεί, ίσως, αν τη συνοδεύει στο σπίτι της ο «ιππότης» γκόμενός της… Ωστόσο, αν δεν έχει κάποια ερωτική σχέση, ώστε κάποιος να αισθάνεται ως προς αυτήν ένα δικαίωμα εξουσίασης/ προστασίας, μάλλον θα πρέπει η όποια συντρόφισσα να παρακαλέσει κάποιον για να τη συνοδεύσει μέχρι το σπίτι της. Όλα αυτά είναι ενδεικτικά της κουλτούρας μέσα στην οποία μεγαλώνουμε και την οποία αναπαράγουμε. Το θέμα, για μας, είναι ότι αυτή είναι μια πολιτικότατη κουλτούρα και όχι απλώς προσωπικές συμπεριφορές του καθενός και της καθεμιάς.
Πριν από λίγες μέρες μόλις η Διεθνής Αμνηστία κατήγγειλε στην περίπτωση της Γαλλίας ότι κάθε τέσσερις μέρες μία γυναίκα πέφτει νεκρή ως θύμα ανδρικής βίας. Φαίνεται ότι ένας άλλος πόλεμος διεξάγεται στις δυτικές κοινωνίες σήμερα (και αλλού βέβαια) και ότι αυτός ο πόλεμος δεν έχει συγκεντρώσει τα φώτα της δημοσιότητας που έχουν κερδίσει άλλοι πόλεμοι. Εξάλλου, σε παγκόσμιο επίπεδο, η βία εναντίον των γυναικών στις ηλικίες 15-44 προκαλεί περισσότερους θανάτους και τραυματισμούς από ότι προκαλεί ο καρκίνος, η ελονοσία, τα τροχαία δυστυχήματα και ο πόλεμος μαζί!
Και στην Ελλάδα, πάντως, δεν είμαστε σε καθόλου καλύτερη θέση. Κάθε χρόνο 4,500 γυναίκες πέφτουν θύματα βιασμού, το 34% των οποίων είναι ανήλικα κορίτσια. Το, δε, 56% των γυναικών έχει παραδεχτεί πως έχει υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης (σωματική, ψυχολογική, λεκτική). Τέλος, σύμφωνα με τα στοιχεία της Πρωτοβουλίας Γυναικών ενάντια στην Κακοποίηση, υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα εξαγοράζονται, καταναγκάζονται ή εξαπατώνται για να προωθηθούν στην πορνεία γύρω στις 16,000 γυναίκες το χρόνο. Θα έπρεπε συμπληρωματικά να πούμε ότι στην Ελλάδα περισσότερο απ’ ότι σε άλλες χώρες όσον αφορά τα στατιστικά βίας εναντίον των γυναικών πρέπει να συνυπολογιστεί η τεράστια δυσκολία που έχουν οι γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση να μιλήσουν ανοιχτά για αυτό. Έτσι, αυτό το 56% που παραδέχεται πως έχει υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης φαίνεται να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, συνθήκη που αφήνει ξεκάθαρο να μιλάμε πλέον από κει και πέρα για ένα «σκοτεινό αριθμό». Αυτή η δυσκολία του να συζητηθεί ανοιχτά το θέμα οφείλεται, βέβαια, στο ότι στην Ελλάδα οι υποδομές για συζήτηση τέτοιων θεμάτων αλλά και για περίθαλψη των θυμάτων είναι ελάχιστες έως και μηδαμινές. Πρόσφατα, το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στη Βουλή φαίνεται ότι τείνει να διαιωνίζει τα νομικά κενά στην Ελλάδα σε σχέση με αυτό το ζήτημα παρά να τα καλύπτει. Είναι ενδεικτικές οι καταγγελίες του νομοσχεδίου από το Φεμινιστικό Κέντρο Αθήνας και τα διάφορα Δίκτυα και οργανώσεις Γυναικών από τη Θεσσαλονίκη και αλλού. Δυστυχώς, αν και το θέμα – από τα στατιστικά και μόνον – φαίνεται ότι αφορά μια μεγάλη κοινωνική μερίδα ανθρώπων, ελάχιστοι και ελάχιστες είναι εκείνες/-οι που θεωρούν το ζήτημα πολιτικό και, άρα, αποζητούν μια πολιτική λύση για αυτό. Η συλλογικοποίηση του ζητήματος της βίας εις βάρος των γυναικών δεν μπορεί παρά να προστεθεί στην καθημερινή μας πολιτική ατζέντα.
Όσοι και όσες δεν έχουμε ακόμα ενημερωθεί για το μέγεθος του προβλήματος, δεν έχουμε παρά να ανατρέξουμε σε πηγές που θα μας κατατοπίσουν σχετικά. Αυτή η μετάφραση, έτσι, βάζει ένα μικρό λιθαράκι στον τομέα της ενημέρωσης/ αντι-πληροφόρησης σε ένα πρώτο επίπεδο.
Κατά τα άλλα, σε ένα δεύτερο επίπεδο, σημαντικά βήματα για να πολιτικοποιήσουμε το θέμα θα ήταν το:
α) Να αφήσουμε να μιλήσουν πρώτα οι ίδιες οι γυναίκες οι οποίες έχουν πολύ περισσότερους λόγους να υφίστανται φόβο έξω στο δρόμο ή και στο σπίτι. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δημιουργηθεί ή να ενθαρρυνθεί η δημιουργία του κατάλληλου περιβάλλοντος (πχ χώροι συζητήσεων) ώστε το θέμα να αρχίσει να τίθεται επί τάπητος. Στο καλύτερο περιβάλλον θα συνεισφέρει, φυσικά, και το να πεταχτούν έξω από τους πολιτικούς μας χώρους όλοι όσοι έχουν κατηγορηθεί για επίθεση εναντίον γυναικών, σεξουαλική παρενόχληση, απόπειρα βιασμού κτλ – και όλοι αυτοί δεν είναι λίγοι. Όσο ο θύτης παραμένει στο χώρο, καμιά δε βρίσκει το λόγο για να μιλήσει. Εξάλλου, ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα για την αποφυγή της συζήτησης του θέματος είναι η σύγχυση που επικρατεί γύρω από τον ορισμό του τι σημαίνει «παρενόχληση», «βία», «κακοποίηση» κτλ, πράγμα που δείχνει ακριβώς την έλλειψη συζήτησης.
Κι εδώ οι γυναίκες θα έπρεπε να έχουν τον πρώτο λόγο, καθώς βία δεν είναι μόνο το τι αναγνωρίζει το Κράτος ή οι «αντιπρόσωποί» μας ως βία αλλά το τι αισθάνονται οι ίδιες οι γυναίκες. Είναι απίστευτο, πραγματικά, ότι ενώ έχουμε ήδη ένα ποσοστό 56% των γυναικών στην Ελλάδα να δηλώνουν ότι έχουν υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης, στον ελληνικό αναρχικό χώρο να αγνοούμε το θέμα ή να νομίζουμε πως αφού καμιά γυναίκα δε μιλάει, καμιά δεν έχει υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης. Η σύγχυση που επικρατεί γύρω από την έννοια της «παρενόχλησης» είναι μια σύγχυση κυρίως επιτηδευμένη που στοχεύει στο να σχετικοποιεί και να συγκαλύπτει το θέμα. Το ότι πολλοί άνθρωποι θεωρούν, δε, ότι ο βιασμός είναι «σεξουαλικό έγκλημα» δείχνει την έλλειψη ενασχόλησης με το θέμα, καθώς θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρο στον καθένα ότι η σεξουαλικότητα ουδεμία σχέση έχει με το βιασμό. Αυτή η «σεξουαλικότητα» αποτελεί την πατριαρχική σεξουαλικότητα που ενσωματώνει τη βία στην κάθε της στιγμή – είναι άτοπο λοιπόν να μιλάς για σεξουαλικότητα στη σημερινή πατριαρχική θέσμιση χωρίς να μιλάς για βία[1][1]. Αυτό που λέμε, λοιπόν, είναι να δοθεί χώρος στις γυναίκες ή καλύτερα να διεκδικηθεί χώρος από τις γυναίκες για να μιλήσουν οι ίδιες για τη βία που δέχονται παρά να έχουν προτεραιότητα, όπως συνήθως γίνεται, οι άνδρες οι οποίοι δεν κουράζονται να μας μιλούν για τους «έρωτές τους» ακόμη και στα πολιτικά τους έντυπα… Όσα συμβαίνουν σήμερα δείχνουν προφανώς ότι κυριαρχεί η γυναικεία σιωπή. Αλλά ας μη βιαστούν κάποιοι/-ες να κατηγορήσουν και πάλι τις γυναίκες για τη σιωπή τους αυτή (αντιστρέφοντας τη σχέση θύματος-θύτη). Πρέπει να θυμόμαστε ότι υπάρχει κάτι χειρότερο (και ενισχυτικό) από τη γυναικεία σιωπή και αυτό δεν μπορεί παρά να είναι ο ανδρικός λόγος (που την επιβάλει).
β) Να υπάρχει αλληλοβοήθεια σε καθημερινά πρακτικά ζητήματα που προφανώς οι άνδρες του χώρου δεν τα σκέφτονται γιατί δεν τους αφορούν άμεσα μιας και ποτέ δεν μπαίνουν στην ψυχολογία να σκεφτούν τι σκέφτεται μια συντρόφισσα (πχ πως θα γυρίσει σπίτι το βράδυ). Η βοήθεια θα έπρεπε να είναι αυτονόητη και όχι μια κίνηση που αποζητά αντάλλαγμα. Αυτή η βοήθεια είναι μόνο μια στιγμή της ετερότητας, του ότι μπορώ να πλησιάσω έναν άλλον άνθρωπο, στην ουσία ένα έτερο κοινωνικό φύλο. Δυστυχώς, αντ’ αυτού, σήμερα ακούμε οι άνδρες του χώρου να μιλούν συχνότερα «για αντίστροφο σεξισμό», «για καταπίεση των ανδρών εξίσου», ότι «οι φεμινίστριες είναι κολλημένες με το ζήτημα του σεξισμού» ή «ότι θέλουν να γίνουν ίδιες ή να κυριαρχήσουν τους άνδρες» κτλ – επιχειρήματα που απλώς δείχνουν ότι υπάρχει περισσότερη διάθεση για προβοκάτσια παρά για ετερότητα.
γ) Να πλαισιώσουμε τις πορείες και τις εκδηλώσεις που γίνονται στην πόλη μας ή άλλου, κάθε χρόνο, για το θέμα της βίας εναντίον των γυναικών. Αυτές οι πορείες να ενθαρρυνθούν και όχι να καπελωθούν, βέβαια, με αγριοφωνάρες που θα φωνάζουν με μάτσο τρόπο κάποια… «ενάντια στη βία» συνθήματα. Σε πορείες γυναικών πρώτο λόγο έχουν οι γυναίκες. Για αυτό και τα υποτιμητικά σχόλια πχ για τις πορείες με τους πυρσούς καλό θα ήταν να τα κρατήσει ο καθένας για τον εαυτό του. Το γυναικείο κίνημα, μετά από έναν αιώνα ύπαρξης, δεν περίμενε κάποιον «έξυπνο» 20χρονο ή 30χρονο το 2006 να του πει πώς να δράσει και να σκεφτεί.
δ) Να ανοίξει το θέμα της βίας εναντίον των γυναικών στις κεντρικές συνελεύσεις των ομάδων και να επινοηθούν μικρά ή μεγαλύτερα πράγματα (ακτιβισμοί κτλ) για την αντιμετώπισή του. Όταν υπάρχει διάθεση, η δημιουργικότητά μας δε βρίσκει όρια…
ε) Να ενθαρρυνθούν ομάδες αυτοάμυνας για γυναίκες δίχως άντρες και δίχως καμία δόση μάτσο συμπεριφοράς.
Όσα προτείνουμε εδώ δεν αποτελούν πανάκεια για το θέμα της βίας εναντίον των γυναικών στο χώρο ή έξω από αυτόν. Εξάλλου, ο αγώνας ενάντια στη βία εις βάρος των γυναικών είναι στην ουσία ο αγώνας ενάντια στο ίδιο το σύστημα που τη γεννά. Χρειάζονται τόσο διεξοδικές αναλύσεις όσο και μια τεράστια προσπάθεια για να έρθει το θέμα στο προσκήνιο. Προσπαθήσαμε εδώ απλώς να δώσουμε κάποιες κατευθυντήριες γραμμές και τροφή για σκέψη. Σε αυτό τον αγώνα για όλες και όλους μας υπάρχει ένας ρόλος. Το ότι δεν επιλέγουμε, δε, να θεσμίσουμε κάποιες δικές μας δομές για ένα ζήτημα που διατρέχει όλο το κοινωνικό φάσμα και τις δικές μας οργανώσεις, σημαίνει από την άλλη ότι καταφάσκουμε στις ήδη υπάρχουσες δομές για το θέμα, την πατριαρχική οργάνωση της κοινωνίας.
Terminal 119 – για την κοινωνική και ατομική Αυτονομία
[1] Εδώ να διευκρινίσουμε ότι μιλάμε για το κοινωνικό φαντασιακό της βίας, όπως εκφράζεται υλικά και καθημερινά, το οποίο εμποτίζει σε κάθε στιγμή τις σημερινές ερωτικές σχέσεις: διάθεση εξουσίασης (με τη μορφή της προστασίας ή της επιβολής), μη αναγνώριση ενός γυναικείου υποκειμένου, ρητή βία εντός της σχέσης σε όλα τα επίπεδα, υπάρχουσα διαδεδομένη έννοια των σεξουαλικών πράξεων (οργασμοκεντρικών και μη συναινετικών συνήθως, με προφανή άγνοια γύρω από τις μεθόδους αντισύλληψης κτλ), επιβολή σιωπής γύρω από τα θέματα taboo, κτητική ζήλεια κτλ. Το αν σήμερα πουλάει εξίσου καλά ο «πανηδονισμός» όσο και η κλασική «οικογενειακή δομή» δεν έχει σημασία, μιας και ο πυρήνας της βίας μένει άθικτος.
αρχειο terminal119 